نگاهی معترضانه به تصویر اردوهای جهادی در رسانه ملی
۱-سوم دبیرستان بودم که پدرم با خبر آمدن تعدادی از دانشجویان دانشگاه های تهران به روستاهای اطراف و حضور برخی از آنها در دبیرستان های شهرمان به خانه آمد.با تمام تلاشی که کردم هیچ تصوری از این حرکت در ذهنم ایجاد نشد، چرا که برایم مسبوق به سابقه نبود. دو سال طول کشید تا فهمیدم آن دختر که توی دبیرستان دیده بودم، جهادگری بود که با لباس دانشگاه و خودکار و قلم به همراه بیل و کلنگ پسرهای دانشجو که توی روستاها بودند و من ندیدمشان، آمده بودند تا در آزمون روزگار، وجودشان را به محک بگذارند. باز هم طول کشید تا بفهمم وجود آنها همان آرمانشان بود که به هیچ قیمتی حاضر به فروشش نبودند. آرمانشان هر چند قیمتی، فروشی نبود.
۲- «با شرکت در طرح هجرت (اردوهای جهادی) دنبال پیدا کردن خودم و وظیفه ام نسبت به انقلاب، مردم و حتی خودم می گردم.» این جمله را می توان از زبان بسیاری از شرکت کنندگان در اردوهای جهادی شنید. جوانانی که در اوج شور و شوق جوانی بعد از یک سال تحصیلی و کار و درس، تعطیلات و اوقات فراغت خود را در روستاهای دورافتاده و محروم با کارهای سخت و جانکاه می گذرانند و هدف خود را یافتن وظیفه نسبت به خود، انقلاب و مردم بیان می کنند.این یافتن لزوماً به معنای پیدا کردن گمشده ای خاص نیست، بلکه جستجو و یافتنی است از جنس استفهام انکاری که گوینده با وجود دانستن معنای مورد نظر و یا داشتن مقصود خاص، دست به سوال در آن رابطه می زند که منجر به تبیین و روشن شدن منظور مورد نظر فرد می شود. در حقیقت طرح های هجرت نسل سومی ها که شکلی بیرونی دارد و در سطح جامعه دیده می شود، لایه بیرونی انقلاب و تحولی درونی است که ریشه ای عمیق در تحول های معنوی که حول حالنا الی احسن الحال معرف آنهاست، دارد. این تحول ها فرد را نسبت به خود و جامعه آن چنان حساس کرده که در حرکتی جهادی ترک خانه و خانمان و خوشی می کند و در دل محرومیت ها سعی در پاک کردن این صحنه ها که چون لک هایی زشت بر چهره انقلاب خودنمایی می کنند، کرده و در عین حال از دل همان فقرهای مادی به غنایی معنوی برای خود که ریشه غنای مادی نیز هست، دست می یابد.
از دیگر سو نیز اردوهای جهادی با چنگ زدن به طناب مطمئن تحول خواهی دست به تربیت نسل هایی می زنند که قادرند با ترویج اندیشه های خود به ایجاد و حفظ سرمایه های انسانی مورد نظر امام و رهبری کمک کرده و با آزاد کردن پتانسیل جوانان مومن، الگویی جهانی و بین المللی برای دیگر جوامع ایجاد کنند؛ الگویی که با معیارهای خاصی چون روحیه دیگرخواهی و کمک رسانی به دیگران، انتقاد کارآمد و سازنده، آینده نگر بودن و تحول خواهی مبتنی بر احسن الحال شناخته می شوند. تربیت این دست نیروها و تقویت سرمایه های انسانی الهی است که کارآمدی نظام جمهوری اسلامی ایران هم در داخل و هم در خارج را به اثبات می رساند، چه اینکه ثبات هر جامعه ای منوط به ثبات نسل جوان و تربیت انسانی آنهاست.
نکته دیگر اردوهای جهادی ساماندهی و مدیریت خشم و انتقادهای موجود با اتکا بر الگوها و آرمان های انقلاب، امام و رهبری و حتی ترویج این انرژی مقدس در دل نظام است؛ یعنی ترویج الگوی نقد کارآمد همراه با عملکرد مستقیم و جهادی منتقد بدون واگذار کردن مسئولیت به دیگری و ناامیدی از خود؛ در این نگاه حرکت اصلاحی منتقد خود ضربه ای است شدید و انتقادی به مسئولان و فریادی است سازنده بر سر آنها بی آن که جنبه تخریبی به خود گرفته و یا منتقد را به ورطه سخن گفتن و تکرار سخنان و در نتیجه ناامیدی از تغییر بیندازد.این حرکت های اصلاحی با تکیه بر افکار امام و رهبری که درون خود حاوی لایه های عمیق تحول خواهی هستند به نقد شرایط موجود پرداخته و بدون نیاز به الگوها، نمونه ها و افکار خارجی، به روزآمد کردن خود مشغول می شوند و با حرکت هماهنگ با نیازها و خلاهای واقعی جامعه، الگوی نقد بومی بدور از شعار و ژست های روشنفکری را به وجود می آورند و در عین حال نمایانگر بنیان های ژرف، عمیق و الهی اندیشه های امام و مقام معظم رهبری و قابلیت آنها جهت ایجاد بسترهای مناسب برای نقدهای فرازمانی و بدون تاریخ مصرف در درون نظام هستند.
در یک کلام می توان اردوهای جهادی را مقوم نقد درون گفتمانی دانست؛ همچنین این اردوها با بالا بردن احساس مسئولیت پذیری فرد و درگیر کردن او با عمیق ترین لایه های مشکلات مردم و جامعه در تربیت مسئولانی توانمند و وظیفه شناس برای آینده جامعه موثر خواهند بود.
مسئله اساسی این خطوط، اما چشم های رسانه ملی است؛ اینکه تلویزیون با دوربین های خود از کدام منظر به نظاره این انقلاب های عظیم و پیوسته می نگرد و رها شدن پتانسیل های متراکم انسان انقلابی را به چه شکل منعکس می کند؟ آیا به مثابه چشمی انقلابی و تحول خواه فاصله جهادگران با خود و مخاطب را صفر می کند یا تنها پلی است معلق برای نمایش دادن و وصل کردن مخاطب به صحنه، که حرکات چند جوان است که حتی در اولین برخورد عجیب و غریب به نظر می آید؟ به بیان دیگر، فرق اردوهای جهادی و مسابقه فوتبال رئال و منچستر در تلویزیون چیست؟
می توان گفت بهترین قالب برای ارائه و انتقال تصویر اردوهای جهادی قالب مستند است که تلویزیون هم از همین قالب استفاده کرده و موفق هم عمل می کند؛ ولی نکته اساسی توقف تلویزیون در ارائهتصویراز اردوها و بستن چشم خود و در نتیجه مخاطب برحقیقتاردوهاست.مستندهای اردوهای جهادی با تمرکز بر ظاهر و پوسته بیرونی اردوها و ناتوانی از کشف حقایق ناب جاری در مغز این حرکات به پستال ها و تصاویری بی جان از جوانانی بدل شده اند که از زاویه دوربین به کاری غیر عادی که در ساحت جامعه امروز غریب و غیر معمول می نماید مشغول اند.اکتفای فیلمساز به انعکاس تصاویر بدون توجه به درونمای وقایع و روح جاری در اردوهای جهادی به آسیب جدی دیدن مستند منجر شده و اثر را به ظرفی خوش آب و رنگ ولی تهی از مظروف تبدیل می کند.
مهمترین نقاط ضعف مستندهای جهادی در ارائه حقیقت اردوها را می توان اینگونه برشمرد:
یکم:تنهایی و غربت رزمندگان دوره صلح
اولین نکته موجود در این مستندها غربت رزمندگان زمان صلح و دوره آیت الله خامنه ای است. این افراد که خود را رهرو بسیجی های 8 سال دفاع مقدس می دانند با ارائه گفتمان استمرار مبارزه با الگوگیری از نظر امام و مقام معظم رهبری مبنی بر عقیدتی بودن جنگ، خود را مبارزینی می دانند که هنوز در جنگند و با عوض شدن نوع مبارزه خاکریز و سنگرشان عوض شده است؛ یعنی در زمان صلح ظاهری به جنگ حقیقی مشغول اند، ولی در مستندهای نمایشی این افراد غریبه و عجیب می نمایند. می توان گفت غربت رزمندگان در مستندها نه ناشی از نگاه مردم جامعه بلکه حاصل نگاه فیلمسازی است که مشغول ضبط تصاویر مورد نظر خود و نه حوادث جاری در مقابل دوربین و در بطن واقعیت جامعه است. یعنی فیلمساز به جای اهتمام برای کشف حقیقت وقایع روبرو به حقنه کردن نگاه خود بر فیلم و جریان مستند که از نظرش عجیب و غیرمنطقی است، مشغول است و چون خود از فضایی دیگر که مسافتی نوری با مبارزه انسان انقلابی امروز دارد به جهادگر می نگرد، مخاطب را نیز در همین فاصله نگه می دارد.
دوم:مرگ و حذف ادبیات جهادی دوره صلح در مستندها
با ورود به دوره صلح و آشنایی با ابعاد این زمانه، رزمنده امروز برای پیگیری آرمان های انقلاب که تا به حال در شرایط جنگ سخت پیگیری می شده اند مجبور به اتخاذ و کشف روش ها و تاکتیک هایی است که در دوره صلح معنی می یابند. روش هایی که هدف شان تحقق همان آرمان ها در بستر جامعه امروز است.این روش ها که جنگ در زمان صلح نامیدشان بیراه هم نیست دارای ابعادی هستند منحصر به خود و حتی جالب و خلاقانه. یکی از نمودهای این نوع مبارزه و تلاش را می توان در اردوهای جهادی دید و یافت، آنجا که جوان برای انتقاد سازنده و اعلام اعتراض و خشم خود و نسلش دست به کار شده و وارد میدان می شود.عدم شناخت صحیح فیلمساز و حتی دیگر هنرمندان از این فضا موجب پنهان ماندن حقیقت اردوها و نگاه اعتراضی و انقلابی جوان مسلمان و شکل نگرفتن ادبیات و الفبای جهاد در زمان صلح در بطن سینما و دیگر هنرها و در نتیجه عدم حفظ و انتقال آنها به مخاطب امروزی و حتی مخاطبان آینده می شود.
سوم:مغفول ماندن ویژگی های رزمنده زمان صلح
با غفلت فیلمسازان جهادی از ابعاد روشن اردوها، روحیات و لایه های درونی افکار و نوع بینش و روش و مشی انسان انقلابی زمان صلح از دید آنها ناپدید شده و کشف روحیات آنها به مثابه انسانی معرفتی ناممکن می شود. چه اینکه این جوان در حالیکه جنگ را پایان یافته و مبارزه را مستمر می داند با تمرین و تلقین روحیات جهادی و سعی در حفظ آنها در زمان غلبه نفسانیات و سرگرمی ها و آرامش، با مشغول بودن به سخت ترین نوع جهاد، دارای حالات و روحیاتی است خاص و معنوی و در عین حال پیچیده که در صورت واکاوی زیباترین صحنه ها را در دل هستی به نمایش می گذارند.
چهارم:نگاه غیر فطری به مخاطب و جهادگر
فیلمسازان مستندهای جهادی با فراموش کردن مخاطبان خود و جایگاه و بینش آنها نسبت به نظام، ولایت فقیه و جهادگران انقلابی به ضبط تصاویری مشغول می شوند که با دلمشغولی ها و آرمان های مردم فاصله ای عمیق دارند، چه اینکه جوانان جهادگر همگی از دل خانواده هایی بلند شده اند که نگاهشان به انقلاب و نظام و رهبری نگاهی الهی و فطری است و التزام آنها به این اصول مسئله ای است عقیدتی و ایمانی؛ این است که فیلم ساز جهادی بدون درک صحیح این نکته مهم در ارائه حقیقت اردوها با مشکل مواجه خواهد شد. روشن است که در صورت فطری دانستن حقیقت اردوها و نیز فطری دانستن نگاه مخاطب انقلابی، این فیلم ها و زاویه تولید آنها نسبت به وضعیت موجود چرخشی عظیم خواهند یافت. یعنی مشکل فیلمسازان ما نگاه غیر فطری به اردوها و نیز مخاطبان است که به ایجاد تحریفی عمیق در دل این مستندها منجر می شود.
پنجم:حذف حقیقت واحد جاری در جهاد و دفاع مقدس
قطع ارتباط حقیقی و پیوند درونی اردوهای جهادی با دفاع مقدس 8 ساله و جنگ نرم 22 ساله و ناتوانی در انتقال حقیقت آنها دیگر ایراد مستندهای جهادی است. مستندسازان جهادی با منفک دانستن این اردوها از حقیقت جهاد که در دفاع مقدس 8 ساله به صورت سخت و در جنگ 22 ساله به صورت نرم جریان داشت و دارد از انتقال حقیقت جاری و کل به هم پیوسته این حقیقت واحد در اردوها و جامعه انقلابی ایران عاجز مانده اند. نگاه پازلی در بطن انقلاب که همچون امام و رهبری و شهید آوینی مبارزه را فراتر از 8 سال جنگ می دانند قادر است این اجزای متعدد و پراکنده را در کنار هم دیده و حقیقت آنها را کشف کرده و سپس در سینمای حقیقی خود منعکس کند. حال آنکه این مستندها بدون انتقال روح حاکم بر جریانات جهادی که در مسیر دفاع مقدس 8 ساله و به صورت نرم جریان دارند، به ارائه تصاویری عاری از حقیقت و پیام خاص انقلاب که همان خودسازی برای دیگر سازی است، مشغول اند.فیلمسازان جهادی نه جهادگرانی دلبسته انقلاب و حقیقت که فیلمسازانی اند در خدمت دوربین و هنر خود، از این روست که درک اتفاقات روبروی دوربین از عهده آنها و دوربین شان خارج است. این فیلمسازان همانطور که به ساخت مستندی در رابطه با فوتبال مشغول می شوند، به سراغ جهادگران می روند و درست مانند قصه دیگر مستندها که با وجود جریان داشتن در دل واقعیت، نشات گرفته از ذهن فیلم ساز است به ضبط تصاویر مورد نظر خود از اردوها دست می زنند. اینجاست که پیام منتقل شده نه حقیقت اردوها که قصه مورد نظر فیلمساز است، قصه ای که به اثری خنثی تبدیل شده و نهایت آن show و نمایشی است زیبا از اردوها در حالی که از جهادگران و رزمندگان زمان صلح در آن خبری نیست.
انتشار درخبرگزاری دانشجو
,,,
